Masreşal Helmut Von Moltke'nin Amasya Hakkında Yazdıkları

Masreşal Helmut Von Moltke'nin Amasya Hakkında Yazdıkları



Helmut von Moltke, 1835 - 1839 yılları arasında Osmanlı Devleti'nde askeri öğretmen ve tahkimat uzmanı olarak çalışmıştır. Amasya'ya ulaştığı zamanı "Küçük bir tepeyi aşar aşmaz, ömrümde gördüğüm en güzel manzara önümde açılıverdi: Kadim Amasya şehri..." sözleriyle anlatmıştır.

"İnsanda en çok hayret uyandıran şey, dik kaya yamaçlarında oyulmuş olan garip odalardır. Bu muazzam hücreleri, koridorları ve merdivenleri böyle meşakkatli, yıllarca süren bir işteki maksadın ne olduğu hakkında fikir edinemeden uzun zaman gözden geçirdim. Yüksek, hemen hemen dik bir duvar üzerinde, nehir seviyesinden 200 ayak (60-70metre) kadar yukarıda aşağı yukarı 40 ayak genişlik, bir o kadar yükseklik ve takriben 30 ayak derinliği olan bir oyuk tasavvur et. Bu oyuk yerden 25 ayak derilik yükseklik ve eninden bir kaya bloğunu bırakmışlar. Bu kaya hücrenin içinde bir ev meydana getiriliyor. Bunun içinde de yine oyularak meydana getirilmiş, eni ve boyu 15 ayak olan bir odacık bulunuyor. Dışarıya bir penceresi, yahut öyle kabul edilirse, içine girmek için bir kapısı var. En sert granitten olan bu evin içerisinde bir lahit konmaktan gayri bir maksada hizmet ettiği pek düşünülemez. Hakikatten de zeminde böyle bir lahdin oturmuş olduğu hafif bir oyuk vardır. Birbirine yakın yerlerde böyle beş büyük kaya odası görülüyor. Bunlar birbirinden galeri ve merdivenlerle bağlantılı, hepsi de korkulukların da dahil olduğu halde kaya duvarlarına oyulmuştu. Hiç şüphesiz, bunlar Karadeniz Pont krallarının mezarları idi.

İki bin seneden fazla bir zaman önce inşaa edildikleri muhtemel olan bu kabirlerin duvar süsleri daha dün yapılmış gibi görünüyor. Resimlerle birlikte, bütün kısımların tarzı Mısırkari'dir. Bu taş odalar, kanaatime göre, bir zamanlar örtü altında bulunuyorlardı. Fakat sonradan yıkılmış ve içindeki mezarların da kaldırılmış olduğunu zannediyorum. Taş odalara gelince, onlar yıllarca asırlarca daha dayanabilecek durumdadırlar. Amas manzaraları güzel değil. Aşağıdan bunların büyüklüğünü tahmin mümkün olmuyor ve insan, neye yaradığına bir türlü akıl erdiremeden bu işe hayretle bakıyor.

İç kaleden aşağı manzara muhteşem; o gün tam da bayramdı; Türklerin en büyük mübarek günü. Her yanda hayat vardı. Bütün kadınlar arkalarında en keskin alaca renkli elbiseleriyle hamamlardan geliyorlardı. Kalenin önünde küçük havan topları ateşlendi, top sesleri vadilerde ihtişamla yankılanıyordu. Biz de elimizden geldiği kadar şenliğe katılmak için tabancalarımızı ateşledik.

Şimdiki kale Cenevizliler tarafından yaptırılmış ve hemen hemen tamamıyla harap olmuş. Eski malzemeden meydana getirilmiş yeni ve kötü bir eser. Fakat en yüksek tepede gayet eski devirlerden kalma duvar kalıntıları bulunuyor. Bunlar ancak 20-30 ayak yüksekliğindeki temellerden ibaret. Taşlar harçsız olarak üst üste konmuş ve her biri sanki aşındırarak şekil verilmiş gibi gayet keskin yontulmuş. Strabon'un baba şehrindeki bu binalardan bir cümleyle haber vermeyişi ne yazık.

... Bayram sebebiyle ancak saat 10'daki namazdan sonra yola çıkabilecektik. Bu zamandan kaya mezarlarını bir kere daha gözden geçirmek için faydalandık. Başka bir çok küçük odalar ve kayadan oyulmuş dar yollar bulduk. Bu dehlizler eskiden, şimdi dost için de düşman için de çıkılması imkansız istihkamlara gidiyordu.

Ayın yedisinde, parlak bir güneş ışığında yolumuza devam ettik. Sık sık arkamıza dönerek şehrin güzel mevkiini ve ona tepeden bakan eski şatoyu seyrediyorduk."